Allah (c.c.), yarattığı her bir canlının barınması, beslenmesi ve büyümesi için bir “yuva” yaratmıştır. Bu “yuva”lar farklı şekillerde olması yanında, taşınır ve sabit de olabilmektedirler.

            “Yuva” kelimesi çok sıcak bir kelime olmakla birlikte, biz insanlar kendi doğduğumuz, büyüdüğümüz, barındığımız ve diğer aile fertleriyle bir araya geldiğimiz bu yerler için çoğunlukla “ev” tabirini kullanıyoruz.  

            Adı ne olursa olsun bu barınaklar, bizim ve giderek aile fertlerimizin kişiliğini şekillendiren ya da diğer bir tabirle, şekillendirecek mahallerdir.

            Açalım:

            Tüm dünyayı bir sarmal gibi çevreleyen ve gün geçtikçe de “acaba bitmeyecek mi?” sorusunu sorduran salgın sebebiyle insanlar yuvalarına dönmek, evlerine kapanmak durumunda kalmışlardır.

            Hakikati görebilenler için “her bir belanın bir hayra kapı açtığı” gerçeğinden yola çıktığımızda göreceğiz ki, insanların büyük bir kısmı bu salgın hastalık sebebiyle yuvalarının farkına varmışlardır.

            Dolayısıyla bu salgın da iyi değerlendirilir ise başlı başına bir hayırdır ve iyi kullanılırsa nice hayırların da başlangıcı olacaktır inşaallah.

            Evlerin farkına vardığımıza göre, ikinci aşama bu farkına varılan evlerin işlevi ve yukarıda söylediğimiz üzere, kişiliğimizi nasıl şekillendireceği ile ilgili olacaktır.

            Allah tüm yaratılmışların ve yaratılacakların maliki ve tek hâkimidir. Yine O’nun gönderdiği Kur’an-ı Kerim ise çağlar üstü ve evrensel bir kitaptır. İşte o Kitapta Rabbimiz Musa ve Harun aleyhisselam’a hitaben “Biz de Musa ve kardeşine: Kavminiz için Mısır’da evler hazırlayın ve evlerinizi namaz kılınacak yerler yapın, namazlarınızı da dosdoğru kılın. (Ey Musa!) Müminleri müjdele! diye vahyettik.”¹ buyurmaktadır.

            Rabbimiz bu emirlerinde evlerin fonksiyonu üzerinde de durmaktadır: Tamamen ailelerin mahremiyetinde bulunan evleri sadece “otel” ve/veya “lokanta” olarak kullanmayın, orada esas olan namaz kılmaktır! Namazdan kasıt ise şeklî olarak “namaz kılmak” yanında, “namazın ikamesi” anlamında Allah’ı zikirdir. Bu zikrin bir yansıması da elbette “eğitim ve öğretim”dir!

            Yine Rabbimiz bir başka ayetinde bu hususa, yani eğitim meselesine daha bir vurgu yaparak şöyle buyurmaktadır: “Allah'ın evlerinizde okunan ayetlerini ve hikmeti anın. Şüphesiz Allah lütuf sahibidir, haberdardır.”² Bu ayet öncesi ayetlere baktığımızda muhatapların “ehl-i beyt” de denilen peygamberimin aile efradı olduğu anlaşılacaktır. Peygamberimin aile efradının bu ayetlere muhatap olması, verilen emir ve tavsiyelerin diğer Müslümanlara şamil olmayacağı manasına gelmiyor! Dolayısıyla evlerimizin bir “mektep” olması, anlıyoruz ki, ilahi bir tavsiyedir. Rabbimiz bu hususa özellikle dikkatlerimizi çekmiştir.

            Ve bu ayetlerin muhatabı olmak hasebiyle günümüze ve “ne yapabiliriz?” sorusuna gelelim!

            Bu sorunun cevabı hiç de zor değil. Öncelikle evlerimizde ve mümkünse herkesin bir araya geldiği ve genelde hafta sonlarına tekabül eden cumartesi veya pazar günleri kahvaltı ya da akşam yemeklerinde³ mutlaka ve öncelikle televizyonlar kapatılmalıdır. Çünkü bir araya gelinen bu zamanlarda televizyonun açık olması, nadiren oluşan birlikteliğin televizyonda kaybolmasına sebebiyet vermektedir; halbuki bu zaman dilimi aile fertlerinin muhabbet anı olmalıdır, bu hale getirilmelidir.

İkinci olarak herkese hitap eden bir eserin seçilmesi çok çok önemlidir. Bu hususta tavsiyemiz “Riyaz’us Salihin” isimli muhteşem ve muhalled eser olacaktır. Bu eserin okunması yuvalarımıza ayrı ve özel bir bereket getirecektir. Düşününüz ki, henüz bir sabi olan Peygamberim sütannesinin henüz evine dahi varmamışken, üzerinde bulunduğu merkebe ve bilahare sütannesinin evine bereket getirdiyse, sözlerinin evlerimizde yankılanması da hiçbir şeye sebep olmamış görünse dahi en azından bu berekete sebebiyet verecektir. Ayrıca unutmayalım; evlerimizde bu muhalled eserin okunmasıyla yavrularımız bu hadisleri “anlamıyor” görünseler de, kulakları hadis-i şeriflerin güzellikleriyle dolacaktır. Şunu da beyan edelim ki, her bir hadisin okunması esnasında, zikrolunacak salavatlar da yine yuvalarımızın bereketlenmesine vesile olacaktır. Sadece ve yalnızca bu fayda bile yeterli değil midir?

Üçüncü mühim husus “zaman” ya da diğer anlatımla “süre” konusudur. Okunacak eser ne kadar akıcı ve kolay anlaşılır da olsa, yapılacak mütalaa 20 bilemediniz 30 dakikayı geçmemelidir. Unutmayalım esas ve efdal olan “ibadetin az da olsa devamlı” olanıdır.

Dördüncü husus ise dersin dinlenmesi sebebiyle iştirak eden aile fertlerinin ödüllendirilmesidir. Bu ödüllendirme zaman zaman “maddi” olabilir. Ama mutlaka her ders sonrası, dersi dinledikleri ve muhabbete iştirak ettikleri için her bir yavruya ayrı ayrı teşekkür etmek dolayısıyla onları taltif etmek gereklidir ve bu husus mühimdir.

            Bundan sonra yapılması gereken ise kavli ve fiili duayı arttırarak, bu bereketin neticelerini beklemektir.

Yunus Suresi, 10/87. Ayet

Ahzab Suresi, 33/34. Ayet

Yapılan araştırmalar göstermiştir ki, aile fertlerinin hepsinin bir araya geldiği nadir zamanlardan birisi de yemek saatleri ve dolayısıyla sofra (yemek masası) başlarıdır. Buradan bir başka acı gerçeğe daha gelmek zorundayız: Maalesef günümüzde bazı evlerde fertler yemekte dahi bir araya gelememektedir. Dolayısıyla öncelikle bu birlikteliğin sağlanması için bir çaba ve çalışma içine girilmeli, bu sağlanmalıdır.

 Müslüman, belli zamanların değil “her zamanın” insanıdır. Dolayısıyla sufilerin “ibn’ül vakt/zamanın çocuğu” olunması hassasiyeti de tam bu noktaya işaret etmektedir.

Zira ibn-ül vakt olan insan, yaşadığı çağa/zamana uyum sağladığı gibi, o zaman diliminde yapılması gerekenleri de, en iyi yapan ve kendini bununla mükellef hisseden insandır. Bu durum, “Müslüman olmamızın” bize yüklediği bir hassasiyet ve mükellefiyettir.

 Bu hassasiyet ve mükellefiyetin bir sonucu olarak Müslüman, bulunduğu zaman ve şartlar dairesinde ve öncelikle hayatının olmazsa olmazı bulunan ve yaratılış gayesi olan[1] ibadetlerini nasıl yapacağını gözden geçirir ve ona göre vaziyet alır.

Burada zikrettiğimiz “ibadet” kelime ve mefhumunu “dar manada” almıyorum. Daha açayım: İbadet derken meseleyi sadece belli şekillere oturtulmuş; Allah ve/veya Rasulü tarafından belli şekillerde bizlere emir ve tavsiye olarak sunulmuş ve belirli zamanlarda yapılan/belirli zamanlara tahsis edilmiş fiiller manasında kullanmıyorum. Amacım hayatın bütününe yansıyan, hayatın tamamını kuşatan ve kapsayan, yani artık hayatın kendisi olan fiillerdir. Zira bizler inanıyoruz ki Müslümanın hayatının her anı ve bu manada ölüm dahi[2] Allah içindir; Allah için olan şey ise elbette ibadetin bizatihi kendisidir. Biz buna “dini Allah’a has kılmak” da diyebiliriz.[3] Şunu da ekleyelim; Müslüman hayatı bu şekilde yaşadığında hayatının her anından dolayı “ibadet sevabı ve mükafatı” alacaktır

Ve yine biz Müslümanlar için ibadet anlayışı ve fiili ölüm bizi bizden alıncaya kadar devam edecek bir halet-i ruhiyedir![4]

Hayata böyle baktığımıza göre, hal-i hazırda yaşamakta olduğumuz “corona” ya da diğer bir ismiyle “covid 19” bizi nasıl etkileyecektir, nasıl etkilemelidir?

Evvel emirde şu hususun altını kalınca çizelim: Bu bizim için de genel manada insanlık için de bir imtihandır! Öyleyse Müslüman, her imtihan gibi bunu lehine çevirmeye ve ahiret yatırımı haline getirmeye gayret etmelidir. Bu manada Allah bizi farklı zaman ve şekillerde mallardan, canlardan eksiltmeyle ve hatta evlatlarımızla, eşlerimizle dahi imtihan edecektir.[5] Tüm bu imtihanları aşmanın iki yolu vardır: Sabretmek!

“Sabretmek” sadece ne olacağını/olayın sonucunu beklemek, hiçbir şey yapmadan işi oluruna bırakmak değildir, olmamalıdır elbette. Sabretmekten maksat, “o hususta yapılması gereken ne ise” onu, üstelik de en güzel şekilde yapmaktır.

Bu manada göstereceğimiz sabrın ferdi ve içtimai/sosyal boyutları vardır. Hep hatırda tutmak zorundayız: Dünyada tek başımıza yaşamıyoruz! İçinde yaşadığımız tabiata ve bu tabiatta birlikte yaşadığımız insanlara ve hatta börtü-böceğe karşı borcumuz ve yükümlülüklerimiz vardır. Öyleyse, öncelikle bu hususa ilişkin olarak, hekimlere ve hekimlerin tavsiyesiyle devlet ricali tarafından alınan kararlara, verilen talimatlara uymak bizim için bir vecibedir.[6] Bu karar ve talimatlar bazen karantinada kalmak, bazen maske kullanmak, bazen de fiziki mesafeyi korumak olabilir. Zira genel ve bilinen bir fıkıh kaidesidir ki, “hazik” (güvenilir ve işinin ehli) bir tabibin talimatı dairesinde, farz olan ibadetler dahi bir süreliğine veya daimi olarak askıya alınabilir. Meşhur “Hastalar Risalesi” isimli eserde de aynı hususlara temas edilmiştir.[7] Bu çerçevede bir Müslümanın “bana bir şey olmaz” ya da “ne olursa olsun” diyerek kendi nefsini heba etmesi ya da hafif tabiriyle tehlikeye atması doğru olmadığı gibi, kendisinin bu nadan ve umursamaz tavrı sebebiyle hastalık doğması veya artmasına sebebiyet vermesi de doğru değildir ve uhrevi manada da sorumluluğunu doğuracaktır. Zira her hususta bize yol gösteren ve tavsiyelerde bulunan Rabbim bu hususta da dikkatlerimizi çekmektedir: "Kim bir cana karşılık veya yeryüzünde bozgunculuk çıkarmak sebebiyle olmaksızın bir kimseyi öldürürse bütün insanları öldürmüş gibi olur. Kim de bir kimseyi diriltirse (ölümden kurtarırsa) bütün insanları diriltmiş gibi olur."[8] İnanan bir insanın böylesine hassas bir konuda, böylesine tehdit ve müjde ihtiva eden ayete karşı kayıtsız kalması, düşünülemez bile…

Bir Müslüman bu manada ferdi sorumluluklarını ifa etmek zorundadır, başka bir seçeneği yoktur. Zaten ferdi sorumluluklarını ifa ettiği zaman, içtimai/sosyal/toplumsal sorumlulukları da kendiliğinden gerçekleşmiş olacaktır.

Bu sebeple belki de özellikle biz inanan ve hayatını ibadet ruhu ve hazzıyla yaşamak isteyen insanlara daha fazla hassas davranma sorumluluğu düşmektedir. İşte “sabır” dediğimiz mefhum tam da burada kendini göstermekte ve hakiki manasıyla yaşanmayı gerekli kılmaktadır.  

Yazıyı Sesli Dinleyebilirsiniz.

BAKAYIM  “TER”İNE!

            Herkesle aynı dünyada yaşıyoruz. Bazı kuralları herkes bizim gibi, biz herkes gibi uygulamak zorundayız. Bu kuralların bazılarına uymazsanız yaşayamazsınız, bazılarına uymazsanız da “boşuna” yaşarsınız.  

            Bu kuralların bir kısmı fıtridir. Yaradılış itibariyle verilmiştir. Özel ve ayrı bir çaba göstermemize gerek bile yoktur. Farkına varırız (ya da varmayız) ve uygularız. Öyle ki, zamanla bunu uyguladığımızı ve hatta giderek, bir kural olduğunu dahi unutabiliriz. Nefes almak gibi…

Kimi kurallar ise doğuştan bizde mevcuttur. Ortaya çıkartılması, hayata geçirilmesi ve devam etmesi için az - çok bizim bir çaba göstermemize bağlıdır. Bir gıdanın vücudumuz için yararlı olabilmesi için onu çiğnemek ve daha sonra da yutmak gibi…

Kimi kuralların keşfi ve keşfinden sonra da geliştirilmesi için ise mutlaka bir çaba gerekir: Matematik işlemlerini yapabilmek, okuduğundan bir netice çıkartabilmek veya yazabilmek gibi…

Tüm bunlar için fark ediyor muyuz bilmem, bir bedel ödememiz gerekiyor! Yukarıda saydıklarımız ve sayamadıklarımızın, tümünün bir bedeli var. Bu bedel kimi zaman küçük bir çaba olabilecekken, kimi zaman ise çok büyük ve çok uzun zamana yayılan emek ve fikir işçiliği gerektirebiliyor. Fıtri olarak bize verilmiş olan, eğer sağlığımız yerinde ise özel bir çaba sarf etmemize dahi gerek olmayan “nefes almak” için bile ciğerlerimizi doldurmak ve boşaltmak, ağız ve burnumuzu buna göre çalıştırmak durumundayız.

Eğer çok tabii ve olağan olan böyle bir hâl bile “çaba” diyebileceğimiz bir bedel istiyorsa, mü’minin varacağı nihai karargâh olan cennet ve onun şartı olan Allah rızası elbette bedel ister.

İlahi fermanda “Eğer siz şükreder ve iman ederseniz Allah size ne diye azap edecek? Allah şükrün karşılığını verendir ve bilendir.”[1] buyurulur. İmanın da bir bedeli olduğu muhakkak. Bu yerine göre “bir şükür”, yerine göre “an’ın vacibi” olan amel ve giderek mal vermek, can vermektir.

Bedel ödenmeksizin sadece kuruntuyla[2] cennete gitmenin imkânı olmayacağını “orta seviyede” aklı olan herkes teslim edecektir. Dolayısıyla cennete girip “keyif çatmak” için, bu dünyada bazı fedakârlıkların yapılması da muhakkaktır ve aklın gereğidir. Sadece “iman ettim” deyip, imanın gereklerini yapmadan direkt cennete girmek bir hayli zor ve belki de (amelsizliğin neticesine göre) imkânsızdır da.[3] Dolayısıyla imanın gereği olan imtihanın mahiyetini/akıbetimizin nasıl olacağını bilmiyoruz. Ama bizden öncekiler neler yaşadı ve çektilerse, gücümüze göre bu nevi imtihanlara bizim de tâbi olacağımız muhakkak![4]

Zira Rabbim, cenneti arzulayan ve “giriş bileti” isteyen yiğitlere bunun bir bedeli olduğunu özellikle belirtmiştir.[5] Çünkü, Adem babamızdan bu yana câri olan “vermeden almak olmaz” genel kuralı burada da geçerlidir ve esasen bu bir ticarettir.  

Bu kutlu ticarette ödenecek bedel ise ruhlar yaratılırken “evet iman ettik sen bizim Rabbimizsin” manasındaki sözün gereğini yerine getirmektir. Öyleyse bu sözü tutmak bir bedele tâbidir ve bu bedeli ödemek ise adamlıktır/yiğitliktir![6]

Anlaşılmıştır ki, “ter” (mal) dökmeden cenneti almak, “fer” (can) vermeden Rabbe kavuşmak mümkün değildir. Dolayısıyla “terlemek” imanın gereğidir.

Öyleyse mü’mine düşen ter’iyle, fer’iyle canını dişine takarak şu dünya hayatını boş geçirmemek, en azından her işe besmele ile başlamak, hamd ederek bitirmek ve her şeyde O’nun (celle celalüh) emrine uymaya gayret etmek olmalıdır. Çünkü hayatın/dünyaya gelmenin gayesi kulluktur.[7] Ve “kulluk” sadece ve yalnızca ferdi olmayıp, umumidir de… Bu sebeple mü’min Allah’ın dini hakim olsun, fitne son bulsun da insanlar Allah’ın nizamını hakiki manada tanısın için tüm gayretini gösterecek[8], kulluğunu ispat edecektir. Bu halde hayatın bir anlamı olacak ve sadece mü’minler değil tüm insanlar dünyada “cennet” gibi bir hayat yaşayacaktır. Ahirette ise sadece mü’minler “terlerine bakılarak” hakiki cennete ve cennetteki makamlarına kavuşacaklardır.

07 Nisan 2020 Salı günü Beraat kandili/Berat gecesi idi. İyi ama,

• Bu gece/kandil Kur’an-ı Kerim’de geçiyor mu?
• Kur’an’da yok ise hadislerde var mı?
• Bu gece kaç rekat namaz kılacağız?
• İmam Gazali’nin İhya-ı Ulum’ud-Din isimli kitabında kaç rekat namazdan bahsediliyor, bu hadis gerçek mi?
• Kılacağımız namazlarda hangi sureleri okuyacağız?
• Bu gece nasıl ibadet edelim?
• Allah bu gece gök katına mı iniyor, nasıl olacak bu?
• Bu gece Allah kaç kişiyi affedecek, bu konuda peygamberimiz ne söylüyor?
• Kandil orucu hangi gün tutulacak?
• Kandil olmasına rağmen, nafile ibadetlerimi yapmazsam, orucumu tutmazsam günaha girer miyim?
• Yılbaşı, doğum günü, evlilik yıldönümü gibi özel günlerin kandillerle ilgisi?

Derneğimiz yönetim kurulu üyesi Emin Atalay aşağıdaki linkteki videoda  seyredeceğiniz sohbetinde bu soruların ve daha fazlasının cevabını verdi.

Böyle Günlerde “Bize Düşen” Nedir?

Erzurumlu İbrahim Hakkı, “Hak şerleri hayr’erler, Mevla görelim neyler”, şeklinde bizlere bir tavsiyede bulunmuş. Biz de bu şer gibi görünen şeyin hayırla sonuçlanmasını umuyoruz. Çünkü Allahü Teala zalim değildir, kullarına zulmetmez. Mutlaka bunda da bir hayır vardır:

Ya bizi kendimize getirecek, ya gavurları dize getirecek… ama bir şekilde bu işi hayırla noktalayacağız inşallah. Bunlar gelip geçici şeyler. Tarihe baktığımızda çok daha büyük sıkıntıları yaşadığımız görülecektir. Bu noktada, toplumun bir parçası olarak bize düşen nedir?

Nisa suresi 83. Ayet: “Kendilerine güven veya korku veren bir haber geldiğinde onu yayıyorlar. Halbuki onu Resûlullah’a ve aralarından yetki sahibi kimselere götürselerdi, içlerinden haberin mâna ve maksadını çıkarabilenler şüphesiz onu anlarlardı. Size Allah’ın lutfu ve rahmeti olmasaydı, azınız müstesna, şeytana uyup giderdiniz.”

Koronavirüs’ü ilk çıktığı zamanlarda ki haberlere bakın; koronavirüs bize çoktan geldi, ölümler var vakaları gizliyorlar, yok şu kadar kişi öldü,…

Devamını sohbetin canlı yayın videosundan izliyoruz…

VAKIFLAR VE SOSYAL ADALET

         “Osmanlı Devleti'nin Tanzimat'tan önceki döneminde kamu işleri (bir mıntıka sakinlerinin aynı yerde toplu bir surette yaşamaktan doğan müşterek umumi ihtiyaçları) devletin asıl görev ve icraatlarının dışında kalıyordu. Aynı zamanda bayındırlık ve ziraat gibi hizmetler de devletin görev sahasına girmemişti. (…) Bazı padişahlar bugün devlet görevlerinden olan su tesisatı, köprü ve saire gibi bayındırlık eserlerini devlet başkanı sıfatıyla değil, hayırsever bir insan olarak ve vakıf suretiyle yaptırmışlardır.

Vakıf müessesesi, tarihi gelişimi içerisinde genişleyerek hayat boyunca insanlığın ihtiyaç duyduğu bütün konuları ele alıp işlemiş ve ortaya çıkan çeşitli meseleleri çözebilen bir müessese olmuştur. Milli kültürümüze bakacak olursak, birçok medeniyetlere beşiklik yapmış Anadolu'da kamu hizmetlerinin, bir Türk ve İslam müessesesi olan vakıf yoluyla yapıldığını görürüz. Bu vakıflar güncelliğini koruyor ve gayelerini gerçekleştiriyorsa kuruluşundaki sosyal dengeye verilen önem sayesindedir.

Vakıf, insanlarla beraber mevcut olan karşılıklı dayanışma ve başkalarına iyilik yapma duygusunu, hukuki statüye kavuşturan ve ona süreklilik kavramını sağlayan, tüzel kişiliğe sahip hukuki ve sosyal bir müessesedir.

(…)

Vakfın temelinde yatan ana düşünce, Allah rızası, hayır duygusu, insanlık ve yurt sevgisidir. Vakıf kuranlar, helal mallarını seve seve kendi mülkiyetlerinden çıkarıp Allah rızası için vakfederek, gelirini toplumun yararına bırakmışlardır. Tarlalar, çiftlikler, değirmenler, köyler, ormanlar, bahçeler, zeytinlikler, nehirler, göller, madenler, evler, dükkanlar, hanlar, hamamlar, mer'alar, su kaynakları gibi birçok varlıklarını vakfederek varlıklarıyla fakir fukaranın korunup gözetilmesini, ille hizmet edilmesini ve bir çok sosyal, kültürel hizmetlerin ifasını şart etmişlerdir. Kurulan bu vakıflar, kurucularının maddi varlıklarıyla uygun olarak büyüklük - küçüklük arz etmekte ise de, önemli olan niyetlerindeki güzellik, hayır duygusu ve insanlık sevgisidir. Bunun içindir ki, hayır ve hayır hizmetinde bulunmak için vakıf kurma işinde hükümdarlar, sultanlar, hanım sultanlar, vezirler, devletin ileri gelenleri ve büyük servet sahipleri yanında orta halliler, kendileri fakir fakat gönülleri zengin hayırsever kimseler de yer almışlar, onlar da bu işte geri kalmamışlardır.

Vakıflar dini inanç ve düşüncelerin güçlü olduğu müesseseler olarak, siyasi çalkantıların, idari iktidarsızlıkların dışında kalmışlar ve bu sayede toplum hayatımızda, istikrar ve devamlılık sembolü olmuşlardır. (…)

Toplum içerisinde gelir dağılımı eşitsizliğinden doğacak sosyal patlamaların önlenmesi ve tahakkuk ettirildiği cemiyetlerde sınıf farkının oluşmaması yönleriyle kitlelerin gruplaşarak toplum hayatını sarsan olumsuz davranışlarını önlemiş, sosyal adalet ve hizmet dağılımında büyük görevler ifa etmiştir. (…) Geliştirilen bu vakıf sisteminin bir sonucu olarak toplumumuzda sınıf farkı oluşmamıştır. Vakıflar, bu ahlaki ve insani ödevin yerine getirilmesinde kişilere yardımcı ve faydalı olabilecek müesseselerin en elverişlisi, en sağlamıdır. (…)

Osmanlı döneminde 26.798 vakıf kurulduğu, ancak tespit edilemeyenlerle bu miktarın 50.000 civarında olabileceği, kaynak araştırmalarında belirtilmektedir. XIX. yüzyılda başkent İstanbul'un taşınmaz mallarının üçte ikisi vakıf malları idi. Gerçekten, yollar, köprüler yapımı ve sulama çalışmaları gibi kamu işleri; hastaneler yapımı ve fakirlere yardım gibi sosyal yardımlaşma faaliyetleri; eğitici ve öğretici kadronun ücretlerini, talebelerin bakımını, medreseler ve kütüphaneler yapımını teminat altına almaya yönelik kültür işleri; camiler inşası gibi din hizmetleri Osmanlı Devleti'nde vakıflar yoluyla idare ediliyordu.

(…)

İslam dinini kabul etmelerinden sonra Türklerin, iktisadi ve sosyal hayatlarında yüzyıllar boyu tesirli bir rol oynamış bulunan vakıf müessesesi, sadece fakirlere yardım etmek gibi bir çerçevede kalmamış, aynı zamanda fikir, kültür, irfan ve imar gibi müesseseler üzerinde de derin izler bırakmıştır. Nitekim, bu yüzden Osmanlı Devleti'nin bütün hayatında bir iskân ve imar metodu olarak vakıfların oynamış olduğu büyük rolden kimse şüphe etmemektedir. Şehirlerimizin her türlü kamu hizmetleri, sosyal yardımlaşma teşkilatı, ilmi, dini, medeni hayatın her türlü tezahürleri hep vakıflar yolu ile tanzim edilmiştir.

(…)

Bugünkü Türk toplumunda olduğu gibi Osmanlı toplumunda da vakfa dini olmaktan çok beledi bir kuruluş olarak bakmak gerekir. Genellikle şehrin bütününü ilgilendiren her türlü hizmetler vakıf kanalıyla yapılmışlardır. Batı dünyasında kilisenin, belediyenin veya devletin yaptığı işleri, bizde geniş ölçüde kişilerin kurdukları vakıflar yapmıştır. Böylece vakıf, dini bir görevi geniş ölçüde yerine getirirken, kendi çapında sosyal ve ekonomik sorunlara da çözüm bulmuştur.

Bu bakımdan vakıf, elbirliğinin ve gönül birliğinin en güzel anlatış vasıtasıdır. Vakıf sisteminde kişi ile toplumculuk, halk ile devletçilik fikirleri yurda, yurttaşlara ve insanlığa hizmet yolunda mahirane bir biçimde birleştirilmiş ve kaynaştırılmıştır.

Vakıflar, toplumsal huzursuzlukların giderilmesi ve toplumda sosyal refahın sağlanması, kültürel bozuklukların giderilmesi, ekonomik dengenin sağlanması, kısaca toplum düzeninin oluşturulmasında önemli bir görev ifa eden müesseselerimizdendir. Vakıflar, toplum içindeki dayanışmanın arttırılması, aile ve toplum içinde kuşaklar arasındaki bağların kuvvetlendirilmesi açısından önemli bir görev üstlenmiştir. İşte bu yolla, halkın ibadeti için camiler; eğitimi için medrese ve mektepler; okumak, bilgi ve görgüyü arttırmak için kütüphaneler; hastalara şifa bulmak için dar'üşşifalar, hastaneler; akıl hastaları için bimarhaneler; açları doyurmak amacıyla imarethaneler; ticari temin için bedestenler, arastalar; susuzluğu gidermek ve temizlenmek için, su yolları-şadırvanlar-sebiller-hamamlar; kervancılar için kervansaraylar; yolcular için hanlar-tabhaneler; saati öğrenmek ve takip etmek için muvakkithaneler; ulaşım için köprüler inşa ederek yerleşik düzene geçmişler ve şehirleşmeyi tamamlamışlar, bu eserlerin devamlı ayakta kalması için de gelir getirici mülkler bırakılmış, personel atamaları yapılmış; dolayısıyla birçok kişiye iş imkanı ve devamlılık temin edilmiştir.

MÜSLÜMAN OLMA ÂDÂBI

Deniz içre olan balıkların denizden bihaber olmaları gibi, biz Müslümanlar da mensubu bulunduğumuz dinden bihaber olabiliyoruz.

            Bihaber olunan hususların başında da bu dinin en ufak bir noktasında dahi bir ahlâk kaidesi bulunduğu gerçeğidir. Zira, Rabbim, peygamberine seslenirken, “muhakkak” diye yemin ederek, “Sen yüce/mükemmel bir ahlâk üzerindesin”[1] buyurmaktadır.  Ve hemen bu ayetin peşinden, “en yüce ahlâkla gönderilmiş” bulunan peygamberim kendisini tavsif ederken “Ben güzel ahlâkı tamamlamak için gönderildim”[2] buyuracaktır. Ümmetinin de aynı haslete sahip olması ve onu devam ettirmesi için de bir tavsiyelerinde “Hayırlınız, ahlâkı güzel olanınızdır.”[3] diye ferman eyleyecektir.

            Tüm bu “ahlâk kaideleri”nin bütününe kısaca “âdâb” dersek yanlış olmaz. Ya da tersinden şunu söyleyebiliriz: Âdâb kaidelerinin bütünü ahlâkı oluşturur, çünkü her biri ahlâkın bir parçasıdır.

            Ve en önemli husus: Her şeyin olduğu gibi “Müslüman olma”nın da bir âdâbı, bir ahlâkı var!

            Elbette insan şehadet getirerek İslâm’a dahil olur ve kendisine “Müslüman” olarak hitap edilir. O artık görünüş itibariyle Müslümandır ve tüm Müslümanlar arasında öyle muamele görür, böyle iltifat edilir. 

            Belki de akıllara şu soru gelmiştir: “Müslüman olma âdâbı” da ne ola ki?

            Müslüman olma âdâbı, öncelikle “Müslüman kalabilme” gayretidir. Zira, “Müslüman kalmaya” gayret etmezsek, Müslümanlığımız çözülür ve dağılır. Bu sebeple Peygamberim sahabeye “İmanınızı yenileyin” deyince, haklı olarak sahabe hayrete düşer “iman da eskir mi?” diye sorar. Peygamberim de “Evet! Elbisenin eskidiği gibi içinizdeki iman da yıpranır ve eskir. Kalbinizdeki imanı kelime-i tevhid ile yenileyin."[4] İmanın eskimesi ve yenilenmesi hadisesine binaendir ki, Allah da kitabı keriminde “Ey iman edenler, iman edin!”[5] buyurur. İşte tam da bunun için Allah’ın kitabına müracaat ettiğimizde mühim bir tavsiye bize yol gösteriyor: “Ey iman edenler! Allah’a karşı gelmekten sakının/korkun ve doğrularla beraber olun.”[6]… Bu ayetin destekleyicisi/açıklayıcısı olarak da şu ayet imdadımıza koşuyor: “Ey iman edenler! Allah'tan gereği gibi sakının ve ancak Müslümanlar olarak ölün.”[7]

            Bu iki ayette dikkatlerimizin çekildiği husus, bahsini ettiğimiz “Müslüman olma âdâbı”nı şekillendiren hususlardır. Bir öz ve özet olarak yalnız ve sadece bu iki ayeti tatbik etsek dahi Müslüman olma âdâbını hakkıyla gerçekleştiririz:

Allah’tan korkmak/takva sahibi olmak: Her zaman ve zeminde Allah’ın bizi gördüğünü bilmek, yazıcı melekleri hatırda tutmak ve yalnızken dahi Allah’tan sakınmak, O’nu kırmaktan/gazabını gerektirecek hâl ve hareketlerden ısrarla çekinmek. Bir alıntıyla izah edelim: Peygamberim bir gün ashabına “Allah’tan gereği gibi/hakkıyla haya edin” buyurunca ashab “Ey Allah’ın Rasulü! Elhamdülillah biz Allah’tan hayâ ediyoruz/sakınıyoruz” derler. Bunun üzerine Rasul-i Ekrem şöyle açıklar sözlerini: “Bu, sizin anladığınız gibi değildir! Allah’tan hakkıyla hayâ etmek, baş ve başta bulunan organlarla, karın ve karnın içine aldığı organları (her türlü günah ve haramdan) korumak, ölümü ve (toprak altında) çürümeyi daima hatırlamaktır. Ahireti arzu eden, dünyanın süsünü terk eder. Kim bu şekilde davranırsa Allah’tan gereği gibi hayâ etmiş olur.”[8] 

• Doğrularla (iman eden ve salih amel işleyenlerle) birlikte olmak: Bize Allah’ı hatırlatacak, bizi Allah’tan gafil kılmayacak dostlar-arkadaşlarla hemhâl olmak, güzel ortamlarda bulunmak yani…
• Allah’tan gereği gibi sakınmak: Bu husus da yukarıda hadisi şerifte gayet hoş vaziyette anlatıldı.
• Müslüman olarak ölmek: Müslüman olarak ölmek, Müslüman olarak yaşamaya bağlıdır mutlaka… Bu çerçevede biz de Müslüman olma âdâbını, “Müslüman kalabilme gayreti” olarak isimlendirdik. Müslüman kalmaya gayret etmek, bizim Müslüman olarak ölmemize sebebiyet verecektir. En azından “o yolda” ölünemese dahi, o yolda ölmüş olmaya gayret etmek de ayrı bir âdâbtır!

            Anlaşılacağı üzere, bu hususlar “Müslüman olma” ve dolayısıyla da “Müslüman kalma” âdâbının temel ve değişmez kurallarıdır. Ve bu kadar delilden sonra bize düşen bu âdâba riayet etmektir. Hayatımızı böyle şekillendirir ve nihayete erdirirsek sonumuz Cennet!

           Hz. Peygamber efendim, “Ashabım yıldızlar gibidir. Hangisine tâbi olursanız hidayete erersiniz” buyurmaktadırlar. Hadis zayıf olduğu için hakkında çok münakaşa ve müzakereler yapılmış. Onlara girecek değiliz. Ama şu inkâr edilemez ki, dinin yayılma ve yaşanmasına en büyük öncü ve örnek –elbette Hz. Peygamberden sonra- sahabe nesli olmuştur. Onlar seçkin bir topluluktu ve bizatihi Allah Rasulüne yardım ve destek için Allah c.c. onlara bu kerim vazifeyi vermişti.

            Ashabdan sonra yerlerine tabiin ve etbei tabiin olarak zikredilen nesiller geldi. Bunlar Hz. Peygamberin diliyle “en hayırlı nesil” olarak nitelendirilmişti.

            En hayırlı üç neslin en hayırlısı sahabe olduğuna göre ve bugün yani 21. Yüzyılda yaşadığımıza göre bugün “sahabe (gibi) olunabilir mi?”

            Allah (c.c.) Yasin Suresi’nde meydan okurcasına; esas olan ilk yaratmadır, ilk yaratmayı yapan/yapabilen elbette ikinci ve daha sonraki yaratmaları da yapabilir[1], buyurur.

            Bu ayet-i kerimeye bakarak “elbette sahabe gibi olunabilir. Yeter ki çalışalım” denilebilir. Zira Allah sahabe gibi bir nesli ilk olarak yarattı ise, şartların varlığı halinde tekrar yaratabilir, buna muktedirdir! Bu varsayım yanlış değildir. Öyleyse nasıl olmalı ki, ne olmalı ki 21.yüzyılda tekrar bir sahabe ruhu yaşayan bir nesil olsun/oluşsun? “Şartların varlığı”ndan kasıt ne ola ki acaba?

            Sahabe neslini “yeniden” üretecek/yaratacak olan elbette Allah’tır. Ama Rabbim bu nesli “yeniden” yaratırken, ilk insanı yarattığı gibi çamurdan yaratmayacağı gibi, gökten zembille de indirmeyecektir. O nesli, Allah adına biz üretecek, biz yetiştireceğiz. Zira Allah dünyadaki birçok işi kulları aracılığıyla gerçekleştirir.[2] Aksi halde, yani, Allah yeniden böyle bir nesli kendisi yaratsın/üretsin demek bizi Yahudi sapkınlarının derekesine döndürecektir. Zira Allah (ve dolayısıyla Rasulu olan Musa) onlara falanca memlekete gidip oradakilerle savaşın emri verince onlar “(Madem dediğiniz gibi siz çok güçlü iseniz, öyleyse Ey Peygamber) Sen ve Rabbin gidip savaşın (biz savaşamayız/gücümüz yetmez)”[3] diyerek büyük bir ahlâksızlığa imza atmışlardı.

Bilindiği üzere, birşeyi tekrar üretebilmek için o şey’in formülünü bilmek gerekir. Bu manada, o “bedevi”leri sahabe yapan iki temel unsur vardır ve bunlar olmadan bırakın sahabe olmayı, “adam” dahi olunamaz: Kur’an-ı Kerim ve Sünnet!

            Sahabenin Allah inancı farklıydı! “Farklıydı” derken, inanış şekilleri yanında, bu şeklin amele yansımasına işaret ediyorum. Biz de inanıyoruz, onlar da inanıyordu. Ama insaflı bir mukayese, neredeyse bizim imanımızın “yok mesabesinde” olduğuna şehadet edecektir. Bu sebeple Hasan-ı Basri (rh. a.)’ye atfedilen “Siz onları (Sahabeleri) görseydiniz, bunlar deli derdiniz; onlar da sizi görseler bunlar Müslüman mı derlerdi!” sözünü yabana atmamak gerekir.

            “İlk nesil, Allah Teâlâ’ya ait sıfatların ve güzel isimlerin anlayışı üzerine terbiye gördüler ve onların gereğine göre O’na kulluk ettiler. Dolayısıyla onların nefsinde Allah Teâlâ daha da büyüdü. Allah Teâlâ’nın rızası maksatlarının ve çalışmalarının tek amacı haline geldi. Allah Teâlâ’nın onları her zaman gözetlediğinin şuuruna vardılar ve kaymamak için nefislerini gemlediler.”[4]

            Yukarıdaki satırlarda sahabe’nin özelliği ve “yeniden sahabe olabilmenin formülü” izah edilmiştir. Maddelere dökerek belirgin ve anlaşılır hale getirelim:

• Terbiyemiz/eğitimimiz Allah’a ait sıfat ve güzel isimleri üzerine olacak.
• Kulluk, bu isim ve sıfatların anlamı üzerine yoğunlaşacak, şekillenecek.
• Böylece Allah c.c. nefislerimizde büyüyecek ve adeta tüm hücrelerimize dolacak.
• Bunun en belirgin göstergesi olarak da Allah’ın rızası tüm niyet ve çalışmalarımızın amacı, ana mihveri olacak. Bu maddeyi şöyle de izah edebiliriz: Hayatımızın gayesi Allah ve O’nun rızası olacak.
• Bu aşamadan sonra zaten Allah’ın bizi her an ve her yerde gördüğü/gözetlediğinin şuurunda olacağız.
• Bu aşama da, nefislerimizin kaymasını engelleyecek ve ayaklarımızı sabit kılacaktır. 

Bu formül ve eğitim metodu Hz. Kur’an’ın uygulayıcısı olan Hz. Peygamber tarafından bizzat uygulanmış ve başarı elde edilmiştir.

Bugün Kur’an ve Hz. Peygamber’in yansıması/hayat pratiği olan sünnet elimizdedir. Yapmamız gereken yukarıdaki formülü neslimize/insanımıza gerek devlet olarak “milli eğitim” yoluyla, gerekse fert olarak “aile eğitimi” yoluyla uygulamaktır.

Yine hayatımızdaki, insanımızdaki yanlışları da bu formüllere bakarak düzeltmek ve insanı yeniden inşa etmeye çalışmak zorundayız. Böylece zamanımız asr-ı saadet, insanımız sahabe olacaktır. Bu imkânsız değildir. Ve herşey önce istemek, sonra da çalışmak ile başlar. Başarı ise Allah’tandır.

Akıl nimet midir, külfet mi?

            Zira “akıl” insanı sorumluluk sahibi kılar. Akıllı iseniz kanun ve adli merciler sizi sorgular. Akıllı iseniz ahirette hesap için mizana götürülürsünüz. Ama aklınız yoksa ya da eksikse ne bu dünyada ne de mahşerde kimsenin umurunda olmazsınız.

            Tabii bunun tersini de hesap etmek gerek! Zira aklınız yoksa bu dünyada birçok nimetten haz alamayacaksınız. Belki de “zaten aklı/n yok” diye o nimetlere ulaşmanız engellenecek. Mahşerdeki ahval ise meçhul!

            Bu kısa ipuçlarını müteakip tekrar düşünmeli akıl nimetinin külfet mi, nimet mi olduğunu…

            Bunları düşünürken, Allah’ın dininin akıl sahibi insanları muhatap aldığına özellikle temas edelim. Dinin sahibi olan Allah, Kitab-ı Keriminde sık sık akıl sahiplerine seslenir; aklın bir nimet olma yanında, külfet olduğunu ve bu yönden bakıldığında insana mühim sorumluluklar yüklediğini izah sadedinde “Bu insanlara, bununla uyarılmaları, O'nun tek ilah olduğunu bilmeleri ve akıl sahiplerinin öğüt almaları için bir tebliğdir.”[1] meal ve mahiyetinde çağrı ve hatırlatmalar yapar.

            Anlaşılacağı gibi, salt “akıl sahibi” olmak yeterli olmayıp, aklı “gereği gibi” kullanmak da ayrı bir vecibe ve giderek sorumluluktur. Tam burada “sorumluluklarımız” gündeme gelmektedir. Acaba sorumluluklarımız nelerdir, kim/ler/e karşıdır ve bu sorumluluklardan kurtulmanın diğer bir tabirle sorumsuz yaşamamın bir yolu var mıdır? Bu sorular hayati ve hatta imani sorulardır!

            Çünkü insan; akıl sahibi olmak, “insan olarak” yaratılmak hasebiyle hesap verecektir. Bu çerçevede Hz. Peygamberim, Tirmizi’nin naklettiği bir hadislerinde “"Hiçbir kul, kıyamet gününde, ömrünü nerede tükettiğinden, ilmiyle ne gibi işler yaptığından, malını nereden kazanıp nerede harcadığından, vücudunu nerede yıprattığından sorulmadıkça bulunduğu yerden kıpırdayamaz." buyururlar. Dikkat buyurulursa, bu sorulara cevap vermek “akıl sahibi” olmakla mümkündür. Yani akıl sahibi olmak bir sorumluluktur ve bu sorumluluk karşılığında çekileceğimiz hesap vardır.

            “Zor işler bunlar” dediğinizi duyar gibiyim. Zor değil aslında, zor olamaz; çünkü Rabbim’in nimeti ve vergisi. Rahim olan Rabbim kuluna zulmetmez. O ezilsin/imtihanı kaybetsin diye nimet vermez. Bununla birlikte bize “zor geldiği” de ayrı bir gerçekliktir. Çünkü insanoğlu acelecidir; hiç zorluk istemez, kolaylık olsun ister. “Zor olamaz ve değildir” dedik, zira Allah bizim zayıflığımızın elbette farkındadır ve “Allah sizin için kolaylık ister, zorluk istemez.”[2] buyururken engin merhameti yanında ve zayıflığımızı hatırlatır bize. 

            Allah hakikaten merhametlidir! Öyle ki, kullarına çekeceğinden daha fazla yük yüklemez. Yüklemeyecektir! Zira bu konuda vaadleri vardır[3] ve Allah vaadinden asla dönmemiştir, dönmez!

            Dipnotta dikkatinize sunulan ayet meallerinden de anlaşılacağı üzere dini yaşamamız için herhangi bir zorluk olmaması hasebiyle, bahanemiz de olamaz; bahane ileri süremeyiz. Bize düşen Allah’ı ve emirlerini sorgulamak değil, şeksiz-şüphesiz iman ve itaat etmektir. Bunun diğer bir adı da takva yani Allah’tan korkmaktır. Rabbim bizi buna teşvik ederek “O halde, gücünüzün yettiği kadar Allah'tan sakının, dinleyin, itaat edin ve kendi iyiliğinize olarak harcayın. Kim nefsinin cimriliğinden korunursa işte onlar kurtuluşa erenlerdir.”[4] buyurur.

“Peki ama, Allah’tan korkmanın bize yüklenen sorumluluğun hafiflemesi ya da taşınabilmesi ile ilgisi ne?” diyecek olursak yine bu soruyu Rabbime soracak ve cevabını O’ndan alacağız. Göreceğiz ki, Allah’tan korkanlara bir zorluk yoktur, çünkü Rabbim onlara bir çıkar yol gösterecektir: ““…Kim Allah'tan sakınırsa (Allah) onun için bir çıkış yolu vareder. Ve onu ummadığı yerden rızıklandırır. Kim Allah'a güvenirse O, ona yeter. Şüphesiz Allah emrini yerine getirendir. Allah her şey için bir ölçü koymuştur.” [5]

            Yazımızı bir irfan ehlinin sözleriyle bitirelim. Mealen diyordu ki: “Allah bize çekemeyeceğimiz yükü vermiyor. Ama biz nasıl çekeceğimizi, o yükü nasıl kaldıracağımızı bilmediğimiz için belimizi ağrıtıyoruz, sonra da Allah bana çekemeyeceğim yük verdi diyoruz.”

            Mesele hakikaten “zor” değil, anlaşılabilir. Yükümlülüklerimiz ve dinimiz de öyle; “zor” değil, yaşanabilir!

   “Aramakla bulunmaz, ama bulanlar hep arayanlardır!” der arifler! İnsan, ömrü boyunca birçok şey arar. Bazen bulur, bazen bulamaz. Bazen de bulduğunun farkında olmadan elinden uçar gider o aradığı…

            Bazı şeyleri ise aramaya dahi gerek yoktur. Çünkü o hep vardır ve olmuştur. İnsanın hamuru yoğurulurken, insan “olurken” o duyguyla yaratılmıştır: İnanmak!

            İnanmak fıtridir; doğuştan gelir. İnanmak kişinin Allah’ı bulması ve/ya bilmesidir. Bu buluş/biliş kimi zaman çevrenin etkisi ve yönlendirmesi ile olurken, kimi zaman fıtrat bu buluşu/bilişi kendisi gerçekleştirir. Adı “Allah” olmayabilir bu bulduğumuzun; başka bir isim verebiliriz. Ama aradığımız inanmak ise, karşılığı “İslâm”dır, bulunan Allah’tır.

            İster insanın fıtratından getirdiği unsurların devreye girmesiyle olsun; isterse çevrenin etki ve yönlendirmesiyle olsun, Allah’ı bulmak netice itibariyle tefekkür işidir. Öyle ki, Allah bulununcaya kadar da tefekkür gerekir, bulduktan sonra da…

            Ve Allah adeta tefekkürü kâinat için, kâinatı da tefekkür için yaratmıştır. Bu manada tefekkür ve kâinat birbiriyle içiçe girmiş, birbiri içinde meczolmuş ve adeta kaybolmuş iki unsurdur. Ama bu iki unsurun da nihayetinde varacağı nokta aynıdır; ikisi de aynı noktada birleşirler/buluşurlar: Kendilerini ve “herşeyi” yaratan Allah!

            İşte bu sebepten olsa gerek Allah (c.c.) kutlu kitabının hiç de azımsanmayacak ayetlerinde hep tefekkür (derin derin düşünme) ameliyesini tavsiye etmiş ve hatırlatmıştır biz kullarına…

            Kimi alimlerin “kâinat ve kâinattaki tüm yaratılmışlar Allah’ın sözsüz/yazısız ayetleridir” mealindeki tarifleri bu manada değerlendirilmelidir. Zira insan tefekkür kastıyla kâinata bakacak olursa mutlak olarak Allah’ı bulacak ve hakikate erecektir. Allah’ın hikmeti ve sanatındaki mükemmelliği gereği, insanın tefekkürle Allah’ı bulacağı kevni (kâinata ilişkin/kainatla ilgili) ayetleri asla ve kat’a insan aklıyla çelişmezler. Böyle olması bir tarafa, bu ayetler aynı zamanda, tarafsız-önyargısız olarak Kur’an’a yaklaşan her insan tarafından rahatlıkla anlaşılabilecek ve kabullenilecek ayetlerdir de… Zira Kur’an Allah katından “tüm zamanlara” hitap etmek için indirilmiştir. Öyle ki, ilk indiği; 14 asır önceki insan da, günümüzde yaşayan insan da bir ayeti okuduğunda aynı şeyi anlamakta, tefekkür ettiğinde Allah’ı bulmaktadır.

            Şimdi susalım ve asırlar ve asırlar öncesinden seslenen Nuh Peygamber’e kulak verelim: “Size ne oluyor ki, Allah'a büyüklüğü yakıştıramıyorsunuz? Oysa, sizi türlü merhalelerden geçirerek O yaratmıştır. Görmediniz mi, Allah yedi göğü birbiriyle ahenktar olarak nasıl yaratmış! Onların içinde Ayı bir nûr kılmış, Güneşi de bir çerağ (ısı ve ışık kaynağı) yapmıştır. Allah, sizi de yerden ot (bitirir) gibi bitirmiştir. Sonra sizi yine oraya döndürecek ve sizi yeniden çıkaracaktır. Allah, onda geniş yollar edinip dolaşabilesiniz diye, yeryüzünü sizin için bir sergi yapmıştır.”[1] Ayetlerde kendinizle veya günümüzle bir aykırılık görüyor musunuz? Göremezsiniz çünkü bizden/sizden ve çevremizden bahsediyor. Düşün ey insan! Düşününce çok şey bulacaksın ve en önce ya da neticede Allah’ı bulacaksın. Çünkü “kaynak” O’dur! Kâinat ve tefekkür bizi O’nun yoluna çıkartacaktır.

            Ve yine susalım: “Kahrolası insan! Ne inkârcıdır! Allah onu neden yarattı? Bir nutfeden (spermadan) yarattı da ona şekil verdi. Sonra ona yolu kolaylaştırdı. Sonra onun canını aldı ve kabre soktu. Sonra dilediği bir vakitte onu yeniden diriltir. Hayır! (İnsan) Allah'ın emrettiğini yapmadı. İnsan, yediğine bir baksın! Şöyle ki: Yağmurlar yağdırdık. Sonra toprağı göz göz yardık da oradan ekinler, üzüm bağları, sebzeler, zeytin ve hurma ağaçları, iri ve sık ağaçlı bahçeler, meyveler ve çayırlar bitirdik. (Bütün bunlar) sizi ve hayvanlarınızı yararlandırmak içindir.”[2]

            Kâinatta bulunan tüm bu “ayetler”e ve insanoğluna verilen “tefekkür” nimetine rağmen, Allah’ın kevni ayetlerini gör/e/meyen, ya da tefekkür etmeyip de “hani nerde Allah dediğiniz o şey?” diyenler yine de olabilir. Bu sebeple Rabbim tefekkür için yine kâinatı işaret eder ve bu tip insanları ihtar eder: “O ki, birbiri ile âhenktar yedi göğü yaratmıştır. Rahmân olan Allah'ın yaratışında hiçbir uygunsuzluk göremezsin. Gözünü çevir de bir bak, bir bozukluk görebiliyor musun? Sonra gözünü, tekrar tekrar çevir bak; göz (aradığı bozukluğu bulmaktan) âciz ve bitkin halde sana dönecektir. Andolsun ki biz, (dünyaya) en yakın olan göğü kandillerle donattık. Bunları şeytanlara atış taneleri yaptık ve onlara alevli ateş azabını hazırladık. Rablerini inkâr edenler için cehennem azabı vardır. O, ne kötü dönüştür!”[3]

            Tefekkür edenlere bu ayetler ve şu kâinat ayetleri yeter de artar bile… İnsan “arıyorsa” bu kâinat yeter; tefekkür etsin mutlaka bulacaktır! Hâlâ bulamadıysa sorsun kendine: “Ne/yi arıyorum?”

İnsan güzellik yapmak istesin! Nerede olsa, hangi imkâna sahip olsa da yapar… Çünkü gayretli mü’mine düşen çaba göstermek, say-ü gayrette bulunmaktır. Onun semeresini verecek olan ise Allah’tır. Onun için büyükler, “gayret bizden tevfik Allah’tan” derler. Dolayısıyla mü’min yaptığı kadar, gücü olduğu halde yapmadığıyla da mes’ul… Öyleyse bahane yok, çalışmaya devam…

Bu satırları kaleme almaya beni iten sebep, geçen ay Afyonkarahisar’a yolculuk yaparken, öğle namazını eda için girdiğim bir camideki çalışma oldu…


Yol üzKaraören Köyü Gedik Camiierinde bulunan Eskişehir İli Seyitgazi İlçesine bağlı Karaören Köyü Gedik Camii’nde öğle namazını kıldıktan sonra “son cemaat” yerinde çok küçük bir kütüphane ve üzerindeki yazı dikkatimi çekti: “KİTABI AL GÖTÜR, OKU GETİR”… Çok hoşuma gitti bu teşvik. İstanbul gibi büyük şehirlerde bu gibi etkinlikleri, çalışmaları görüyoruz. Bunun için de sıradan/rutin bir faaliyet gibi görülüyor. Ama Anadolu’nun bu ücra yöresinde ve yol üzerindeki küçük bir köy camiinde bu çalışmayı görmek çok hoş!

İmam odasına benzeyen bölmeye baktım; acaba kimse var mıdır, tebrik edeyim, teşekkür edeyim dedim. Kimse yoktu. Ben de “sizi mi kıracağız” diyerek oradan bir kitap aldım: Tefekkür Gezileri. Yazarı Ümit Meriç. Daha önce okumamıştım.
Kitap elimde arabama bindiğimde hanımım, hayretle ve “niçin aldın o kitabı” dercesine bakınca “(Kitabı al götür, oku getir) yazıyordu,  ben de aldım” dedim gülümseyerek. Sonra da “dönüşte teslim ederiz, hem de vakit namazına denk gelirse, imamıyla tanışırız, teşekkür ederiz” dedim.

Yolculuk duasını terennümle tekrar kaldığımız yerden devam ettik yolumuza…

3 gün sonra yine aynı yoldan İstanbul’a dönüyorduk. Kitabı bitirmiştim. Öğle namazına yetişmeyi planlıyordum. Elhamdülillah yetiştik. Namazı imamın arkasında ve cemaatle eda ettikten sonra, cemaatin dağılmasını bekledim. Zaten iki parmağın sayısını geçmeyen cemaatin dağılmasını müteakip imama yaklaştım. İmam, yabancı olduğumu fark etmişti. Tebessümle elini uzattı. Kendimi tanıttım ve elimde tuttuğum kitabı uzatarak “Hocam geçen burada namaz kıldım ve kütüphanedeki yazıyı görünce, sizi de kırmamak için kitabı alıp götürdüm, şimdi de okuduğum için getirdim” dedim. Karşılıklı tebessüm ettik. Tanıştık.

Al götür (1)Hocamızın ismi Fatih Yardımcı… Gayretli bir insan, ama haklı olarak kitaplara ilgi gösterilmediğinden, okunmadığından şikâyetçi. “Biz bu kitapları buraya koyduk, ama sor bakalım kaç kişi okuyor?” diyerek serzenişte bulunuyor. Hasbihal ettik, muhabbet ettik, dostluğa erdik. Yolumuz uzun olduğu için ısrarlarına rağmen “belki bir dahaki sefere” niyet ve ricasıyla çay ikramını reddetmek zorunda kaldık.

Kendisine, imkânlar dairesinde bu gayretini yazacağımı söyledim. Ve şu anda bu vazifeyi gerçekleştirmeye çalışıyorum.

Sizler de Eskişehir-Seyitgazi İlçesine bağlı Karaören Köyü’nden geçerseniz, mutlaka o yeşil boyalı Gedik Camii’ne uğrayın (hatta yolunuz oradan geçmese de özel olarak yolunuzu oraya düşürün) ve gayretli imamı Fatih Hoca’m ile tanışın. Tanışamıyorsanız, hocam yoksa da o kütüphaneden bir kitap alın ve okuduktan sonra getirin. Hocam nasılsa o kitapların eskimesi sebebiyle “alınıp götürüldüğü, okunup getirildiği”ni anlayacaktır.

Emin Atalay

Yer Mekke’dir. İşkence merkezidir. Zaman, Peygamberimizin bisetinin 5. Yılları. Gâvur gâvurluğunu yapmakta. İsmi ve yeri önemli değil. Bazen Mekke olur, bazen İsrail, bazen Amerika, Bazen Patani, bazen de Türkiye… Zamanın neye gebe olduğu, tarihin ne beklediğini kim bilebilir ki.

Yer Mekke. Ammar işkence görmekte… Anne ve babası, Peygamberimin dili ve şehadetiyle cennettedir; belki de yavrularını beklemektedir. Ama zaman erken. Erken olduğu için Ammar işkencelerde…

“Allah’a ve peygambere küfredeceksin, yoksa ölürsün!” diye bastırır gâvurlar. Ölmek kolay da, bu işkencelere dayanılmaz ki. Keşke dayanılabilse ya da ölünebilse… Dayanılsa hiç Ammar Allah ve Rasulü’ne küfreder mi?! İmkânı yok… Ama küfrettirirler işte; “En büyük Lat ve Uzza’dır” der! Der ama içi de içini yer… Keşke ölseydi de demeseydi, dili tutulsaydı da söyleyemeseydi. Ama ölememiştir. Ölmek öyle kolay mı? Ölememiştir, ama o küfür sözleri de öle öle söylemiştir....

Salıverirler gâvurlar kendisini… Çünkü almışlardır istediklerini. Artık tutmaya gerek yoktur. Salıverirler gitsin!

Gidecek başka yer mi var? Koşa koşa peygamberinin yanına gelir. Yüzünde mahcubiyet; yüreğinde mahzuniyet. Mahcup, mahzun ve mağlub…

Ama O’nun inandığı peygamber farklıydı, başkaydı. Merhamet doluydu, rahmet çağlayanıydı. Henüz kendisi de tanımıyordu O’nu, cihan da… Böyle böyle tanıyacaklardı ama… Ne zaman düşseler, O kalkmaları için elini uzatacaktı; kemerlerini tutacaktı. Çünkü O, bir ismi Rahman bir ismi Rahim olan rahmet sahibinden alıyordu talimatlarını, elbet öyle olmalıydı…

Rahmet sahibinden beslenen rahmet peygamberi Ammar’ı görünce tebessüm eder ve “Kurtulduğun yüzünden belli” der.

Ammar’ın yüzü yerde “Vallahi kurtulamadım ya Rasulullah” der. Gönlünün bir tarafında az bir zaman önce elinden uçup giden ana ve babası, bir tarafında ise imanına küfretmenin tasası… Nasıl kurtulmuş olsun ki, peygamberi ne demek istiyordu ki acaba?

Tekrar eder “Vallahi kurtulamadım”

Efendimin her sesi/her seslenişi onun yürek yangınına su serpmektedir. Devam eder su serpmeye ve sorar şefkatle “Niçin?”

“Niçin mi? Ya Rasulallah ben… ben… ben senden vazgeçmek zorunda kaldım ey efendiler efendisi… Ben Allah’tan vazgeçmek zorunda kaldım. Yine putlara döndüm. Putlara övgüler dizdim. Döndürüldüm!”

Anam-babam cennetinde beni beklerken ben cehenneme mi gideceğim, ben ateşlere mi düşeceğim diye yanmakta Ammar. Ateşe girmemiş ama yanmakta. Ateşte yanmak ne ki? O ateşe girmeden yanmakta.

Sorar şefkat ve rahmet peygamberi “bunları söylerken kalbin ne söyledi Ammar? Ne hissetti? Hele sen onu söyle! Kalbin ne söylüyordu; bir geçiver dilini?!”

Kalp mi? Dil mi? Ammar bunu hiç hesap bile etmemişti. Şimdi şimdi hesap ediyordu.

Ateşlerde yanan Ammar titreyerek, utanarak, ürpererek fısıltıyla ve ama emin bir şekilde konuşur: “Kalbim mi? Kalbim iman doluydu Ya Resulallah. Kalbimde hiç tereddüt yoktu. Kendimden de tereddütüm yoktu.”

Ve sadece Ammar’a değil, tüm zamanlara ve tüm mekânlara ferman buyurur o Rasul: “Öyleyse sana vebâl yoktur Ammar üzülme… Üzülme ve bir daha seni sıkıştırırlar ve canını burnundan getirmeye çalışırlarsa bir daha söyle; korkma bu sana zarar vermez.”

Artık Ammar’ın sevincini izaha ve ifadeye ne kalem yeter ne klavye…

Öyleyse Ammar’ı bırakalım ve kendimize, kendi gönlümüze bakalım birazda:

Hemen çoğumuz hayır işlerinde, STK denilen gönüllü kuruluşlarda “çalışmaya çalışıyoruz”. Bu çalışmaları yaparken kalbimiz nasıl acaba? Şimdi kendimizi Ammar’la mukayese edelim, ama tersinden elbette!

Çalışmalara giderken, nöbetlerimizi tutarken, derslerimizi okurken, derneğimize-vakfımıza gelirken kalbimiz nasıl? Öyle ya kalbimiz “Of ya, gene mi?” diyorsa, “benden başkasını da bulamadılar ki kurtulalım” söylüyorsa!?

Dilimiz (elimiz, ayağımız, fiillerimiz) de diyor, kalbimiz ne söylüyor? Hiç düşündük mü? Kaç defa kendimizi sigaya çektik, kalbimizin ve dilimizin filmini çekip de gerçeğine baktık?

Demiyorum ki, diliniz “of ya!” diyorsa, kalbinizle aynı yolda yürümüyorsa “bırakın bu işleri”! Asla ve kat’a böyle demiyorum. Böyle demekten de, anlaşılmaktan da Allah’a sığınırım.

Şunu diyorum: Kalbinizi ve dilinizi kontrol edin! Eğer diliniz ile kalbiniz bir değil ve çelişki halinde ise, kalbinizi dilinize uyarlayın, ona yönlendirin ki size merhamet olunsun. Aksi halde kalbinizi boş bırakır da, eğitmeye çalışmaz iseniz korkarım ki, ayağımız kayar.

Çünkü Ammar’a müjde veren o Rasul, “Kalp (bedenin) sultanıdır ve onun orduları vardır. Sultan düzgün/iyi olursa askerleri de düzgün/iyi olur. Sultan bozuk/kötü olursa orduları da kötü olur. Kulaklar bu sultanın habercileridir. Gözler bekçileridir. Dil sultanın tercümanıdır. Eller (tebaasını kuşatan) kanatlarıdır. Ayaklar postacılarıdır. Ciğer şefkat ve merhamet kaynağıdır. Dalak ve böbrekler (kendisine yönelen tehlikeleri bertaraf eden) tuzaklarıdır. Akciğer (hayatın kaynağı) nefestir. Sultan iyi olursa askerleri de iyi olur, sultan kötü olursa askerleri de kötü olur.”  (Ebu Davut ve Beyhaki-Şuab’ül İman) buyurarak bir büyük tehlikeye işaret etmiştir.

Yine bir başka emir ve tavsiyelerinde de “Dikkat edin! Vücutta öyle bir et parçası vardır ki, o iyi/doğru/düzgün olursa bütün vücut iyi/doğru/düzgün olur; o bozulursa bütün vücut bozulur. Dikkat edin! O, kalptir.” (Buhari) buyururlar.

Yok canım benim kalbim bozulmaz/kaymaz demeyin. Rasul’den nasihatler dinlemeye ve yolumuzu düzeltmeye, ufkumuzu çizmeye devam edelim:

“Şehr b. Havşeb der ki, bir heyet olarak Ümmü Seleme validemize giderek dedik ki: “Ey Mü’minlerin annesi, Allah Resulü senin yanında iken en çok yaptığı dua ne idi?” Onun en çok yaptığı duanın şöyle bir dua olduğunu söyledi:

“Ey Kalpleri bir halden diğer bir hale çeviren Rabbim, benim kalbimi senin dinin üzere sabit kıl.” ben kendisine “Ey Allah’ın resulü neden bu duayı çokça yapıyorsun.” diye sordum. Şöyle buyurdular: “Hiç kimse yoktur ki onun kalbi Allah’ın parmakları arasında olmuş olmasın, dileyenin kalbini düzeltir, doğru yola kor, dileyenin de kalbini kaydırır, yoldan çıkar.” (Tirmizi)

Rabbim, merhametiyle Ammar’ı imtihan etmiş, teste tâbi tutmuştu. Şimdi de bizleri aynı imtihana ve teste tâbi tutuyor.

Ammar Mekke’de idi, biz Türkiye’de… Onun karşısında görülen düşmanlar ve gâvurlar vardı, bizim karşımızda/içimizde görünmeyen (veya dost gibi görünen) düşmanlar ve nefsimiz…

O işkence görüyordu, biz refah içinde yüzüyoruz. Rahat içinde imtihan oluyoruz.

O’nun dili yamulmuştu, kalbi kavi idi. Bizim nasıl ve/veya neremiz yamuk neremiz kavi? Bize dil için de kalp için de yamukluk yakışmaz. Çünkü işkence edenimiz yok. Bize kavi olmak düşer. Çünkü ümmet bizden imdat bekler. Yok eğer dilim kavi, amma kalbim yamuk ise; eyvahlar! Hemen kalbimizin imarı ve kavileşmesi için mücadeleye başlamak gerek. Çünkü yukarıda konuşan Rasul idi ve “kalp bozulursa tüm beden bozulur” diyordu. Cennet ise “bozuk” olanları kabul etmez.

Haydi yeniden ve yine bir mücadeleye: Kalp inkılâbı için, kalp diriliği için mücadeleye…

Bismillah!

            Bazen bir olayın direkt olarak zikredilmesi, taşınamayacak tepkilere yol açabilir. Bu sebeple de olaya yönelik eleştiri veya benzeri hareket daha yumuşatılarak ya da hedef şaşırtılarak yapılır.

            Kimi zaman da aynı tepkilerden çekinildiğinden veya bir plan gereği bu tip hareketlerin neticeleri zamana yayılır ve yapılan/söylenen şey çok mantıklı ya da masum bir hareket olarak gösterilir. Ancak işin detayına inildiği veya zamana bırakıldığında, meselenin vehameti anlaşılır.

            İslâm’a yönelik yıkıcı akım ve hareketler de genel itibariyle bu şekilde cereyan etmiştir; yiğitçe değil sinsice… Üstelik bu cereyanlar yine bizzat bizden veya “bizden görünen/zannedilen” insanlarca gerçekleştirilmiştir.

            “Şu veya bu şahıs suçludur” diye direkt biri(leri)ni işaret etmiyorum! Zaten meseleyi şu veya bu şahsa indirgemek, olayı kısırlaştırmak ve daraltmak olur. Çünkü şu veya bu şahıs diye bahsettiğimiz “kişi/ler” yarın ölür veya meydandan çek(tir)ilip yerine başka biri(leri) getirilebilir. Dolayısıyla “isim” verdiğimiz zaman konu şahsa indirgenmiş olur. Halbuki mesele şahısla değil, olayla ilgilidir.

Öyle olunca da kişi değil, meseleden bahsetmek hem daha gerçekçi hem de daha kapsayıcı olur.

Geçmişte (ve bazen bugün de) Rasulullah (s.a.v.)’ın ahlâkına, dürüstlülük ve güvenilirliğine söz söyleyemeyenler, Kur’an’da dahi müsaade edildiği halde, O’nun “birden fazla evliliğini” gündeme getirmiş ve bu vesileyle liderimizi/örneğimizi gözlerimizden düşürmeye (!) çalışmışlardır.

Bugün yine direkt Rasulullah (s.a.v.) veya onun getirdiği sünnete iftira veya reddiye getiremeyenler, bu iftira ve/veya reddiyelerini daha kurnazca bir yolla bizzat “bizden olanlara” söyletmektedirler. Söyletirken de, bunun bir ileri aşamasında söyleyen ve dinleyenleri Rasulullah ve sünnetini inkâr derecesine getirmektedirler. Nihai hedefin bu olduğuna inanıyorum.

Bu hareketin sahipleri ve sürdürücüleri, kimi hadisleri “akla ve/veya Kur’an’a uymuyor(!)” diye reddetmekteler. Hadisin/sünnetin kaynağı ve senedi çok da önemli değildir onlar için.

“Ama Peygamberimiz söylemiş/eylemiş bunu” dediğinizde verilecek cevap “Senedin sağlamlığı çok da önemli değildir. Metin tenkidine baktığımızda bu sözü peygamberin söylemeyeceği kesinlikle ortaya çıkacaktır” gibi sığ ve tamamen indî/nefsî bir savunma geliştirmekte ve önünüze sürmektedirler. “Sığ ve tamamen indî/nefsî” tabirini özellikle kullanıyorum, çünkü bu gibi kimselerin “Metin tenkidi” kavramından anladıkları, kendi tenkitlerinden başka bir şey değildir esasen…

Bu akımın anası (ya da fikir babası) sömürgeciliktir: Bu akımlar batı dünyasının İslam dünyasına galebesi ile başlamış ve gün geçtikçe de ivme kazanmıştır. Bu akımın doğmasına temel teşkil eden “görünür” sebep ise batı karşısındaki aşağılık kompleksinden başka bir şey değildir elbette. 

Mısır’da Ebu Reyye ve Ahmed Emin gibileri bu işin başını çekmiş ve ilk başlatıcılarından olmuştur denilebilir.

Bu akımın Hind kıtasındaki temsilcileri meseleyi daha da dallanıp budaklandırmış ve iddialarını kurumsallaştırma adına “Ehl-i Kur’an” isminde çok cazip ve bir Müslüman’ın asla reddedemeyeceği, karşı çıkamayacağı bir yapıyla da resmileştirmişlerdir. Mezkur derneğin kurucusu Gulam Perviz Ahmed, önce “masum” iddialarla başladığı bu yolda öyle bir noktaya gelmiştir ki, giderek “Kur’an dışında herhangi bir şahsın sözünü otorite ve hüküm koyucu olarak kabul edenlerin ‘Kim Allah’ın indirdiği ile hükmetmezse onlar kâfirlerin ta kendileridir’ ayetine muhatap olacaklarını dahi iddia etmiştir. Hatta bu “Kur’an dışındaki söz sahipleri”nin içine peygamber de sokulmuş ve hadisin sahih veya mütevatir olmasının çok da ehemmiyetli olmadığı hassaten zikredilmiştir.

Memleketimizde de kimi önder görünen insanların Hz. Peygamberin haram-helal koyma yetkisi olmadığını söylemesi, yukarıda Perviz Ahmed’in geldiği noktaya gelmekte olduklarını göstermektedir.

Halbuki bize ve dolayısıyla da bir Müslümana düşen temel husus bir sözün “peygamberden gelip gelmediğini (hadis) usulüne göre tesbit etmek” ve akabinde de o söze teslimi olmak veya reddetmek değil midir?

O şerefli sözün bizim aklımız(daki Kur’an’a ya da bizim aklımıza göre şekillenmiş olan Kur’an)a uymamasının ehemmiyeti ne ve ne kadar olabilir ki?

Hz. Peygamberin etrafındaki ışık halesinin tutumu da tam bu idi. Evet tam da bu idi… O ışık hüzmesinin her bir parıltısına “sahabi” dediğimiz kutlu neferler, O’ndan gelen sözün akıllarına veya öğrendikleri Kur’an’a uyup uymamasına bakmazlardı; O’ndan gelip gelmediğine bakarlardı. Yani kaynağa. Kaynak sağlamsa problem yoktu!

Bu konuda iki örnekle yetineceğim. “Ders almak isteyen için” bu örnekler kâfi olsa gerektir.

İlk örnek herhalde hepimizin yakinen bildiği bir olay:

(Devam edeceğiz inşallah)

EMİN ATALAY 

Hz. Peygamberimiz Mirac’a çıkmış, İsra hadisesi gerçekleşmiştir. Mekke’li müşrikler de bunu haber almış ve alay konusu yapmaktadırlar. İnsan şuncacık kısa zamanda nasıl olur da önce Mescid-i Aksa’ya sonra da göklere çıkar ve gelir? Hadi canım, olur mu öyle şey?

Müslümanlarla dalga geçmekte, inançlarıyla alay etmekteler. Ebu Bekir’e gitmek gerek. Çünkü o Muhammed’in (s.a.v.) sadık yaranı idi. Eğer onu da bu hususta mağlup edersek elimize büyük bir koz geçirmiş oluruz.

Ve Ebu Bekir’in (r.a.) yanındalar: “Arkadaşın dün gece Kudüs’e gidip geldiğini söylüyor, artık buna da inanacak değilsin ya!”

Biz olsak ne yapardık acaba? “Bu olay Kur’an’a uymuyor? Böyle bir şey mümkün mü? Kesinlikle olamaz. Aklım almadı!” der ve küfre düşerdik. Ama sorunun muhatabının şânı “sıddik”dir. Yani kayıtsız şartsız tasdik eden! Onu sıddik kılan ise kayıtsız şartsız imanı! Yani O’ndan “emin” olması… O’ndan; yani hem gönderenden, hem de gönderilenden…

Konuşur Ebubekir! Konuşması sakindir. Sakin ve mütevekkil: “Bunu Muhammed mi söylüyor?”

“Evet” der müşrikler ağzının içine bakarak…

Ebubekir mütevekkil. Ebubekir sakin. Ebubekir Sıddik. Onun sakinliği bir kükreyiştir aslında; bir gürleyiş! Ve o sessiz gürleyişle çarpılır müşrikler:

“Eğer bunu O söylüyorsa kesinlikle doğrudur.” Müşrikler kulaklarına inanamayıp yeniden sordular: Sen gerçekten onun bir gecede Beytu’l- Makdis’e gidip sabah olmadan döndüğüne inanıyor musun? Hz. Ebû Bekir Peygamber aleyhisselâm’a olan inancını bir kez daha tekrarladı: “Şüphesiz ben bundan daha fazlasına da inanıyorum. O’na gece gündüz gökten vahiy geldiğine inanıyorum.”

İkinci olay ise çok da bilinen bir olay olmamakla birlikte İslâm Tarihinin şeref dolu sayfalarında yerini bulmakta ve olayın kahramanı olan sahabiye kazandırdığı şân ile onu cennete taşımaktadır: Huzeyme bin Sabit…

Bu şerefli sahibi ensardandır. Bir teslimiyet örneğidir. Elbette sıddıkiyette Ebubekir r.a. seviyesine çıkmak herkesin kârı değildir ve ama o yolda olmak da  ayrı bir sadakat gerektirir. Huzeyme o sadıklardan.

Hem ilmi hem kılıcı Allah’ın ve rasulülün emrinde olmuş hep. Onlar için konuşmuş, onlar için koşmuş. Bedir ehlinden. Kendi kabilesinin sancaktarlarından.

Ama onu asıl şâna garkeden ve ona şeref bahşeden husus ise bizatihi Rasululullah’ın kendisini “züşşehadeteyn” yani iki kişi yerine şahit manasına gelen bir taltif ile şereflendirmesi.

Hakikaten sahabi olmak, Rasulullah’ı “herşeyiyle” tasdik etmek kolay değil. Dile kolay; bile kolay değil! Olaya bakınız:

Efendimiz bir bedeviden at satın alır. Bedevinin adı Seva bin Kays. Parası yanında değildir peygamberimizin. Der ki bedeviye gel evime paranı vereyim.

İnsanlığın önderi ve örneği önde; hızlı hızlı kutlu haneye gidiyor ki, bir an önce bedeviye parasını versin, o da işine gitsin. Bedevi ise arkada ağır ağır gelmekte. Atın bedeli ödenmediği için, ipi henüz bedevinin elinde.

Satış aktinden haberi olmayan birkaç kişi atın güzelliğini görünce bedeviye gelerek bu atı bize şu kadara sat derler.

Fiyat iyidir. Rasulullah’ın verdiği rakamdan çok yüksektir. Fikrini değiştirir. Atı rasulullah’a değil, diğer teklif sahiplerine satacaktır.

Koşarak, peygamberimize gelir ve “Ya atı hemen al ve parasını ver ya da başkasına satacağım” der.

Peygamberimiz “zaten sen bu atı bana sattın ya; şimdi de parasını vermeye gidiyorum” der.

Bedevi bu; ne yapsa yeridir. “Hayır” diyerek inkâr eder satış aktini, “henüz ben sana bu atı satmadım.” Peygamberimiz yapılanın yanlış olduğunu söylese de bedevi yemin billah ederek satmadığını söyledi.

Münakaşaya etraftan insanlar da şahit olunca etraflarında bir hale oluştu.

Devam edeceğiz inşallah

                                                                                                          EMİN ATALAY

İslâm dünyasının kadim üstadlarından Şeyh Sadi Şirazi’yi maalesef yeni nesil neredeyse hiç bilmez. Onu okuyan/bilen “orta yaş” insanlar bile artık yok sanki; bu kadim kültür kala kala “yaşlılara” mı kaldı ne?

“Yeni nesil” dediğimiz gençler, modern çağda ve dijital dünyada içini istediğiniz gibi doldurabileceğiniz/doldurabileceğimiz ve bu manada da istismara oldukça açık olan öyle bir takım kavramlarla meşgul edildiler ki, çözemeyecekleri yüzde yüz kesin olan “derya gibi meseleler”e daldılar: Kulaç attıkça sahilden uzaklaştıkları meselelerden

• Kur’an Müslümanlığı,
• Kur’an’da Nesh
• Hz. Adem’in (nasıl olup da) Halife olduğu
• Peygamberimin (s.a.v.) teşri (kanun/helâl-haram koyma) hak ve yetkisi,
• Kaderin Kur’an’da olup-olmadığı,
• Kabir azabının varlığı ve/veya yokluğu,
• Hz. Adem’in babası,
• Allah’ın gaybı bilip bilmemesi,
• Sünnetin/Hadisin Kur’an’a uyup uymadığı ve giderek
• Sünnetin/hadisin akla ve modern dünyaya, moderniteye uygunluğu vs.

benim hemence aklıma geliverenler. Sizler elbette bunları çoğaltabilirsiniz.

            Herhalde burada  asıl sorulması gereken sorulardan birisi ve hatta en önemlisi de şu olsa gerek: Bu soruların ve (müzakere değil de) tartışmaların gerek fert olarak, gerek ümmet olarak Müslümanlara ne faydası var; ne faydası oldu; bundan sonra faydası olma ihtimali var mı?

            Bu meseleler hangimizin sadrına inşirah vermiş, hangimizin derdine şifa olmuştur?

Şahsen bendeniz şu ana kadar yapılan bu gibi tartışmaların fert planında olsun, ümmet planında olsun Müslümanlara herhangi bir faydasını görmüş değilim. Bilakis bu tartışmalar aramızdaki uçurumları çoğaltıp derinleştirmekte, bizleri birbirimizden uzaklaştırmakta...

Ancak ilmi meclislerde ve ehil kişiler arasında tartışılacak değil, müzakere edilecek bu gibi hususların neredeyse “ayağa” düşmüş halde… Herhangi bir hadis mecmuasını baştan sona okuma zahmetine girmemiş, girmişse de ilim ehlinde olması gereken sabır ve dirayet eksikliği sebebiyle başladığı o mecmuayı bitirememiş; bırakınız Arapça bilmeyi, Arapça Kur’an’ı dahi kafasını-gözünü kırmadan okumayı beceremeyen; hadis usulü dediğinizde “o ne ki yahu” diye suratınıza bön bon bakan Müslümanlar sizi “uydurulmuş din”e mensup olmakla itham eder oldular. E tabii, bahsettikleri din kendilerine “indirilmiş” olunca, sizin tâbi olduğunuz din ancak “uydurulmuş” hale geliyor!

İşte bu yeni nesil ne Şeyh Sadi Şirazi’yi, ne Yunus Emre’yi, ne Mevlâna’yı ne de Veliyullah Dihlevi’yi bilirler. Bu şahıslardan bahsettiğinizde de, adeta bunlar put, siz ise putperestmişsiniz gibi bir bakış fırlatırlar ve size İslâm dinini tebliğ etmeye kalkarlar.

Hasılı bu zamanda “Müslüman” olmak zor zanaat azizim.

Halbuki bilmezler ki, bu yukarıda sayılan ve sayılmayan insanlar Kur’an ve Sünnetten beslenen ve ümmeti besleyen insanlardı. Onlar birer hikmet ehliydi. Ve fakat eyvahlar olsun, bugün onları okumak, onlardan bahsetmek en hafif tabiriyle hafiflik veya entellik oldu.

Olsun! Biz gene de bahsedelim. Bahsedelim ki, kadim kültürümüzde ve geleneğimizde yer etmiş ve haklı bir yere ulaşmış bu hikmet ehlinden faydalanmaya çalışalım.

Şeyh Sadi Şirazi, Bostan Gülistan[1]’da “Tikle Hikâyesi”ni anlatırken, Tikle’nin cömertliğinden ve civanmertliğinden bahsettikten sonra, onun saltanattan vazgeçmek ve şu dünyada bir fakir gibi bir garip gibi yaşamak istediğini ve bu sırrını bir Allah dostuna açtığında şu nasihate muhatap olduğunu beyan eder:

“(Ey sultanım) Senin ibadetin, halkına hakkıyla hizmet etmektir. İbadet sadece; tesbih, seccade, hırka değildir. Tahtında otur, saltanatına bak. Ahlâkın, alçakgönüllülüğün yine fakirler gibi olsun. Hizmetlerin sadakatle, sevgiyle şefkatle yürüsün. Sahte dervişler gibi atıp tutmaya, benliğe kapılma. Tarikatta ibadet esastır. Önemli olan kalbin safiyetidir. Parlak sözlerin ibadette yeri yoktur. Eyleme dönüşmeyen söylemler hiçbir zaman kıymet taşımaz. Kalbi temiz ulular; hırkalarını, kaftanlarının altında giyerler.”

            Ne mühim, ne lâzım sözler ve nasihatler bunlar! Her biri gönül dünyamıza işleyen, başımıza tac; kulağımıza küpe edeceğimiz ve hayat rehberi kılacağımız hikmetler!

            “Gururlanma padişahım, senden büyük Allah var!” nasihatiyle ne kadar da uyumlu.

            Bu nasihatler, derviş Yunus’un söylediği: “Dervişlik olsaydı tac ile hırka/Biz de alırdık otuza kırka” deyişiyle ne kadar da aynı değil mi?

            “Esas olan kalbine dünyanın girmemesidir. Senin kalbinin dünyanın içinde olması çok da mühim değil”mealinde bir beyanla, müridlerine geminin kalp, dünya ve dünyalığın ise deniz misali olduğunu anlatan Mevlâna ile aynı kaynaktan beslendikleri ne kadar da belli!

            Modernizm bize işte bu gönül zenginliğini unutturdu! Yukarıdaki ve benzeri tartışmaları yaşarken nerelere savrulduğumuzu hiç de düşünmedik doğrusu… Ve bu manada en büyük kaybımız da “ahlâkımız” oldu; islâm ahlakımız! “Ahlâksız bir din, Allah katından gelmemiştir” kelâm-ı kibarını unuttuk! Sadece ve yalnızca tartışır ve ilim zannederek kibirde yarışır olduk.

            Bu vesileyle bir defa daha Şeyh Sadi Şirazi’yi düşünme, onun yukarıya alıntıladığımız sözlerini tefekkür etme imkânı olur hüsnü zannıyla küçük bir hatırlatma yapayım istedim.

Uzun olması hasebiyle üç ayrı parça halinde takdim etmeye çalıştığımız yazımızın bugün son bölümünü dikkatlerinize sunuyorum.

Nasılsa satım esnasında efendimizin yanında herhangi bir şahit yoktu. Buna güvenen bedevi çirkinleşerek “Bu atı sana sattığıma dair şahit getir, ben de razı olayım” dedi.

Böyle bir hakarete sahabilerin sessiz kalabilmesi elbette mümkün değil. Ortada peygamberimize hakaret vardı; yalancılıkla itham ediliyordu.

Sahabiler bedeviye kendine gelmesini, ağzından çıkanı kulağının duymadığı manasında ikaz mahiyetinde sözler söylediler.

Söylediler ama gerçekten peygamberimizin getirecek şahidi de yoktu. Evet şahidi yoktu ama sadık sahabileri vardı. Onlardan biri de orada olayı izlemekte olan Hz. Huzeyme idi. Allah ondan razı olsun

İleri atıldı Huzeyme… Kalabalığı yararak, zamanları durduracak bir nida ile seslendi: “Vallahi senin bu atı Rasulullah’a (s.a.v.) sattığına ben şahidim. Evet sen bu atı Rasulullah’a sattın. Ben de buna şahidim”… Zaman ve zamanlar gerçekten durdu. Öylesine durdu ki, asırlar geçmesine rağmen biz halâ o “duran” zamanı konuşuyor, o zamanı durduran “adam”ı konuşturuyoruz.

Şaşırdı bedevi. Kim bu adam? Ne zaman şahid oldu? Nerede şahid oldu? Çatlatan sorular beynine üşüştü ama sorama(z)dı. Çünkü zaten haksızdı, zaten hatalıydı. Hatasız olan sorabilirdi ancak. Ve Rasulullah hatasızdı. Bu sebeple de rahatlıkla sordu Huzeyme’ye: “Huzeyme! Sen bu alışveriş esnasında yanımızda değildin! Neye şahitlik ettiğini biliyor musun? Nasıl şahitlik ettiğini biliyor musun?”

Huzeyme bir sahabidir. Sahabi olmak O’nun (s.a.v.) Peygamber olduğuna, göklerden haber getirdiğine ve görmeseler de “Emin Olan”dan haber ve bilgi oldağına şahit olmaktır, nefsini şahit kılmaktır. Çünkü bu sahabiliktir. Sahabi olmak şahitliktir.

Aslında sadece Huzeyme değil tüm sahabiler birer şahittir. Ama konuşan ve anıtlaşan Huzeyme olmuştur: “Ya Rasulallah anam babam sana feda olsun! Ben seni Allah’ın tasdik etmesi sebebiyle tasdik ediyorum ve bunların doğruluğuna şehadet ediyorum. Ben iyi biliyorum ki sen haktan başka bir şey söylemezsin. Bu sebeple de ben senin söylediğin herşeye şahitlik eder, tasdik ederim!”

Ve şehadet!

Ve teslimiyet!

Ve mükâfat!

Şimdi de zamanı durduran Huzeyme için ses verme zamanı… Sıra Rasulullah s.a.v.’de. Tüm zamanlar için gelen kutlu nebinin Huzeyme gibi bir değer’i daha da değerli kılan fermanı: “Huzeyme’nin şahitliği iki kişi yerine şahitlik olarak değerlendirilir!”

Dolayısıyla Huzeyme bir adamdı, ama şahitliği iki adam yerineydi. Adamlık böyledir işte.  

Bu “adamlık” onu Kur’an’ın cem’i olayında da yine gündeme getirecekti. Tevbe Suresi’nin 128 ile 129. Ayetleri sadece kendisinde bulunacak ve her ayet için iki şahit istenmesine rağmen, efendimizin Huzeyme hakkında yukarıda beyan ettiğimiz “iki şahitlik” fermanı sebebiyle başka bir şahit aranmayacak ve Huzeyme’nin “iki kişilik şehadet”i yerinde değerlendirilen sözleri sebebiyle bu ayetler Kitab’a dercedilecektir.

Şimdi bir daha düşünmek vakti: Nerede Ebu Bekir, nerede Huzeyme gibi “adam”lar; nerede Rasulullah’ın sözlerini “aklına ve aklıyla sınırladığı Kur’an’a uymadığı için” reddeden adam görünümlü nadanlar!

Ve bu nadanlara sormak vakti: Tüm bu itirazlarınıza rağmen sadakat ve şehadetiniz ne kadar geçerli?

EMİN ATALAY