Âlimlerimiz ahiret yolculuğunda, bize dünya hayatında yol gösteren rehberlerimizdir. Onların gittiği yoldan yürümek ve onların bize bıraktıkları ile daha iyi neler yapabiliriz düşüncesinde olmak için, onların ibretlik hayatlarını iyi bilmeli ve bize bıraktıkları eserleri okumalıyız. Yazımızda hayatı ibretliklerle dolu olan ve bize günümüz şartlarında Allah’ın davası uğrunda çalışırken sığındığımız bahanelerden bizi utandıracak İmam Serahsi’nin hayatını kaleme alacağız.

            İmam Serahsi, kesin olmamakla birlikte 1009 senesinde günümüzde İran sınırları içerisinde yer alan Serahs şehrinde doğdu. Doğduğu yıllarda Serahs şehrinin Türkmenistan sınırları içerisinde yer almasından dolayı, İmam Serahsi’nin Türk olabileceği bazı kaynaklarda geçmiştir. İsmi tam olarak Muhammed Bin Ahmed Bin Ebi Sehl Serahsi’dir. Serahs şehrinde doğduğundan dolayı kendisine Serahsi denilmektedir.

Çocukluk yıllarına dair elimizde bir veri olmamakla birlikte erken yaşlarda ilimle uğraşmaya başlayan Serahsi, Türkmenistan’da başladığı eğitim hayatına Buhara’da devam etmiştir. Buhara’da dönemin en meşhur fıkıh âlimi olan Şems-ül-eimme Ebu Muhammed Abdülaziz bin Ahmed Hulvani'den fıkıh dersleri aldı. Uzun süre bu derslere devam eden İmam Serahsi fıkıh alanında kendisini çok iyi yetiştirdi. Hocasının hayatını kaybetmesinden sonra yerine geçen İmam Serahsi, “âlimlerin güneşi” anlamına gelen Şems-ül-eimme lakabını aldı.  Fıkıh ilminin yanında kelam dersleri de alan Serahsi, ömrünü ilim öğrenmek ve öğretmekle geçirmiştir. Bu yolda çok sıkıntılar çeken Serahsi, otuz ciltlik El Mebsût gibi bir eseri hapis hayatında ilim dünyamıza kazandırır.

Karahanlılar döneminde yaşayan Serahsi, bu dönemde idareciler tarafından uygulanan haksız ve fazla vergilere karşı itirazlarda bulunur ve halkı bu vergileri vermemeleri hususunda uyarır. Serahsi’ye güvenen halk onunla birlikte hareket eder ve dönemin hükümdarına başkaldırır. Bu başkaldırının sorumlusu olarak İmam Serahsi 1073 yılında hapse atılır. Atıldığı hapiste bir kuyunun içinde yalnız başına bırakıldığı gibi, her türlü imkândan da mahrum bırakılır. O bu felaketi saadete çevirir. Kuyunun başına toplanan öğrencilerine ufak bir delikten seslenerek, elinde hiçbir kitap olmadan ders vermeye devam eder. 15 yıl süren bu esaret ve zor şartlarda verdiği derslerden öğrencilerine otuz ciltlik El Mebsût eserini yazdırır. Zor şartlar altında yazılan bu eser fıkıh usulünde kaynak kitapların başında gelir.  Bu eseri yazan öğrenciler, Cuma namazı bahsinde şöyle bir not düşerler: “Bize bunları yazdıran ne cumaya, ne cemaate gidemeyen biridir.” El Mebsût dışında El Usûl, Şerhu’s-Siyeri’l-Kebîr, Şerhu Kitâbi’l-Kesb, Şerhu’l-Câmii’l-Kebîr, Şerhu’l-Câmii’s-Sağîr, Şerhu Muhtasari’t-Tahâvî, Şerhu Ziyâdâti’z-Ziyâdât olmak üzere toplamda yedi eseri daha vardır.

1087 yılında hapisten çıkan Serahsi Fergana’ya gider. Fergana Emiri tarafından talebeleri ile birlikte saraya alınır. Burada öğrencilerine ders vermeye devam eden Serahsi yarım kalan eserlerini de tamamlar. Fergana da 3 yıl kalan Serahsi 1090 yılında vefat eder.

15 yıl boyunca bir kuyuda zor şartlarda hapis yatan İmam Serahsi’nin yazdığı otuz ciltlik El Mebsût eserini, elimizde bulunan bunca imkânlara rağmen kaçımız okumuştur? Daha doğru bir ifade ile kaçımız bu eserden haberdardı…!?